Spor müsabakalarında özel güvenliğin rolü

Fahri Akbaş / Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler MYO Öğretim Görevlisi 2 Mar 2022 Fokus

Türkiye’de sporda yaşanan şiddet olayları her geçen gün artarak kamu düzen ve güvenliğini tehdit edici boyutlara ulaşmaktadır. Bu sorunu sadece yasaları değiştirerek, özel güvenliği sistemin dışına atarak, kendimize yeni sorun alanları, kutuplaşmalar yaratarak çözmemiz de mümkün görünmemektedir.

Dünya ülkeleri arasındaki sınırların gerek fiziki gerekse siyasi yönden kaldırılması, nüfustaki artış, yaşam standartları, ekonomik ihtiyaçlar ve kazanımlar gibi birçok gelişmeler, insanların özellikle güvenlik konusunda tedirgin olmalarına sebep olmuştur. Bireysel ve toplu olarak güvenliklerinin sağlanması mutlu ve huzurlu olmalarının garantisi görülmüştür. Güvenlik ihtiyacının, koruma, korunma, kollama ve yerine getirmenin en büyük sorumlusu genel kolluktur. Genel kolluk (Polis ve jandarma) bulundukları şehir ve kırsal alanlarda emniyet ve asayişi sağlamakla görevlidirler. İşte bu kurumların en büyük yardımcısı özel güvenliktir. Özel güvenlik hizmetlerinde; alanlar ve eylemler yönünden çeşitli sınırlamalar vardır. Özel güvenlik görevlisinin işyeri ve yaşam alanı görev yaptığı yerdir. Bakma, görme, izleme, muhakeme, analiz-sentez, sonuç, koruma-kollama, müdahale, muhafaza, bilgi özel güvenlik görevlisinin görev başlıklarıdır. Bu konulara baktığımızda eğitimin, eğitimli olmanın önemini açıkça görmek mümkündür. Görevli olarak hepsini bir arada bulundurmak, emniyet ve asayişi sağlamak için profesyonel bir donanıma sahip olmayı gerektirir. Bunlardan bir tanesi spor müsabakalarında alınacak güvenlik tedbirleridir. Bu bağlamda ülkemizde sporda yaşanan şiddet olayları her geçen gün artarak kamu düzen ve güvenliğini tehdit edici boyutlara ulaşmaktadır. Bu sorunu sadece yasaları değiştirerek, özel güvenliği sistemin dışına atarak, kendimize yeni sorun alanları, kutuplaşmalar yaratarak çözmemiz de mümkün görünmemektedir

Sporda şiddet sorununu çözmek için atılacak en önemli adımlardan bir tanesi, belki de en önemlisi olan müsabakaları izlemeye gelen insanların bu konu ile ilgili kaygıları olmalıdır. İnsanlar hangi amaçla maç izlemeye gelir? Sorusunun cevabı bulmalıyız. Takımlarına olan aidiyet duyguları mı yoksa güzel bir zaman geçirme isteği mi? Tüm bu sorular ışığında, günümüzde stadyuma gelen taraftar profillerinin incelediğimizde, her geçen gün stadyumlara ve spor salonlarına gelen taraftar sayısında ciddi bir düşüş yaşandığı, gelen taraftar kitleleri arasında ailelerin azaldığı görülmektedir. Tekrar aileleri spor müsabakalarına çekebilmek ve futbolda şiddetin önlenmesi için futbol paydaşlarının eğitim, denetim ve yasal uygulamalar açısından yeniden bir yapısallaşmaya ihtiyacı bulunmaktadır.

“Özel güvenlik Görevlileri müsabaka güvenliği konusunda eğitilerek alanlarında uzmanlaşmaları sağlanmalıdır. Stadyumlarda spor ve stadyum güvenliği alanında uzmanlaşmış özel güvenlik görev yapmalıdır.”

Türkiye ve Avrupa ülkelerinde yaşanan şiddet olaylarından örnekler

Ülkemizde ilk şiddet olayı 1967 yılında Kayserispor – Sivasspor arasındaki futbol maçında yaşanmış ve iki komşu kenti birbirine düşman etmiştir. Bu maçta çıkan olaylarda 43 kişi hayatını kaybetmiş ve 600 kişi de yaralanmıştır.
1964 yılında Peru’da oynanan Arjantin – Peru maçında, Peru’nun attığı golün hakem tarafından sayılmaması üzerine seyircilerin çıkardığı olaylarda 318 kişi ölmüş, 500 kişi yaralanmıştır.
1989 yılında İngiltere’de oynanan Liverpool – Nottingham Forest maçında Polisin dışarıda bulunan kalabalığı yatıştırmak amacıyla stadın kapılarını açması sonucunda çıkan kargaşada 95 kişi hayatını kaybetmiştir.

Yasal düzenlemelere bakış
“Spor Müsabakalarında Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanun “ile sporda şiddet bir kabahat olarak ele alınmış ve yaptırım için idari cezalar öngörülmüştür. 2011 yılında seyirci sayısının artması ve müsabaka düzeninin fanatik ve holigan taraftar gruplarınca bozulması nedeniyle 6222 sayılı Sporda Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanun yürürlüğe konulmuştur. Diğerlerinden farklı olarak bu kanunla adli yaptırım öngörülmüştür. 6222 sayılı yasanın yürürlüğe girdiği 2011 yılından bu yana, profesyonel futbol liginde meydana gelen olaylar incelendiğinde; 2010- 2011 sezonunda 227, 2011-2012 sezonunda 265 ve 2012-2013 sezonunda ise 304 olayın meydana geldiği ve bu olayların %83’ünün stat içinde, %17’sinin de stat dışında olduğu görülmektedir. Bu dönemde, Türkiye genelinde yaklaşık olarak 4400 kişi hakkında yasal işlem yapıldığı anlaşılmıştır. 2013 yılında derbi maçlarında yaşanan ve belleklere kazınan birçok şiddet eylemi hala sıcaklığını koruyor.
Spor müsabakalarında şiddetin önlenmesi için yapılması gerekenler Stadyum güvenliği konusunda uzmanlaşmış bir güvenlik yapısı özel güvenlik ve kamu güvenliği anlamında eşgüdüm sağlayacak şekilde UEFA kriterleri doğrultusunda yeniden dizayn edilmelidir. TFF (Türkiye Futbol Federasyonu) ve Kulüpler bu konuda etkin bir işbirliğine girerek yeni bir özel güvenlik yapısı oluşturmalı, bu alanda uzmanlaşmış özel güvenlik görevlilerinin görev alması sağlanmalı ve futbolun tüm paydaşlarının etkin işbirliği gerçekleştirilmelidir. Özel Güvenlik Görevlileri “Müsabaka Güvenliği” konusunda eğitimlere önem verilmeli, akademik destek sağlanarak meslek yüksekokullarından mezun olan öğrenciler bu alanda daha çok istihdam edilmelidir. Müsabaka esnasında karşılaştığı ani durumlar karşısında ne yapacağını bilen, kendinden emin, toplum psikolojisine hâkim güvenlik görevlileri ile bu sorun aşılabilecektir. Mevcut sertifika kurslarında sadece teorik derslerde kitabi bilgiler aktarılmakta, pratik uygulamalar es geçilmektedir. Hal böyle olunca sahaya giren taraftarın bile saha dışına çıkarılmasında sıkıntı yaşanmaktadır. Çünkü mevcut güvenlik görevlileri savunma taktikleri, kişi taşıma ve müdahale konusunda hiçbir eğitimden geçmemektedirler. 5188 Sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerinin Uygulanmasına Dair Kanun ve 6222 sayılı Sporda Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanun görev yapan güvenlik görevlisine yetkiler tanımaktadır. Geçen yıl Beşiktaş-Galatasaray maçında yaşanan olaylara baktığımızda, özel güvenlik görevlilerinin organize olamadıkları ve birbirleriyle olan iletişimlerinin kopuk olduğunu bize göstermiştir. Özel güvenlik görevlileri müsabaka güvenliği konusunda eğitilerek alanlarında uzmanlaşmaları sağlanmalıdır. Stadyumlarda spor ve stadyum güvenliği alanında uzmanlaşmış özel güvenlik görev yapmalıdır. Özel güvenlik görevlileri maç günü toplanan geçici görevlilerden ziyade kurumsal anlamda sürekli aynı stadyumda görev alan ve güvenlik sistemiyle entegre ve koordineli bir yapıda olmalıdır. Akademik Özel Güvenlik yapısı bu alanda uzmanlaşmayı ve eğitim eksikliğini kapatabilir. TFF ve Kulüplerle işbirliği içinde güvenlik sağlanmalı ve sadece kulüplere bırakılmamalıdır. Bu konuda kolluk gücü eğitilmeli ve en üst düzeyde işbirliği yapılmalıdır.
Statların mimari yapıları ve düzenlemeleri güvenlik yönünden güçlendirilmeli ve proje aşamasında buna göre tasarlanmalıdır. Kalabalık Yönetimi, Acil Durum Yönetimi ve Tahliye Sistemleriyle ilgili uygulamalara ve tatbikatlara önem verilmelidir.

Güvenli Stadyum
Müsabaka öncesi, sırası ve sonrasında güvenliğin güvenlik plan ve gerekliliklerine uygun olarak sağlandığı, deplasmanlar da ve geliş- gidişlerde ulaşım güvenliğinin korku ve tedirginlik yaratmadığı, güvenli ve düzenli bir spor iklimine sahip, mimari tasarımları oynamaya ve seyretmeye odaklı, evrensel değerlere ve kurallara göre düzenlenmiş bina ve tesisleri, fiziksel ve elektronik güvenlik sistemleriyle donatılmış yüksek ölçekli güvenlik algısı, acil durum, kalabalık yönetimi ve stadyum güvenliği konularında uzmanlaşmış özel güvenlik görevlileri ve kolluk gücü ile güvenli bir örgütsel yapısı, futbol paydaşları ile uyumlu ve işbirliği içinde, ön yargılardan uzak, kin, nefret ve düşmanca duyguların olmadığı, dostluğun kardeşliğin ve centilmenliğin egemen olduğu, takımını centilmence destekleyen taraftarları, sorumluluklarının farkında ve ortak akıl yürüten yönetsel kurumları ile güven içerisinde olaylardan uzak güvenli stadyumlardır.