Şehir izleme sistemleri
Teknolojinin, geleneksel şehir altyapısıyla entegre olması ve nesnelerin birbirleriyle bağlantılı bir ağ içerisinde çalışması sonucunda, Akıllı Şehirler (Smart Cities) olarak tanımlanan yeni kent konsepti ortaya çıkmıştır.
Çağımızda gelişen teknoloji ve tıbbi imkanlar doğrultusunda ortalama yaşam süreleri uzarken, bugün COVİD-19 pandemisi gibi yaşanılan istisnai durumlar dışında, hastalık kaynaklı ölümler geçmişe oranla azalmış, sağlıklı doğum oranları artmıştır. Bu gelişmelerin bir sonucu olarak dünya nüfusundaki artış devam etmektedir. Günümüzde 7,9 milyar olan dünya nüfusunun, 2050 yılında 9,7 milyara ulaşması beklenmektedir1.
20’nci Yüzyılın başından itibaren dünya genelinde yaygın bir şekilde tarım toplumundan sanayi toplumuna geçiş, ulaşım ve iletişim imkanlarının artması, şehirler ve ülkeler arası ekonomik eşitsizlikler, kırsal bölgelerin aksine şehirlerde fazlalaşan iş olanakları ve eğitim imkanları, büyük şehirlere yönelik kitlesel nüfus hareketliliğini her geçen gün artırmıştır. Bazı kırsal bölgelerdeki ve gelişmemiş ülkelerdeki güvenlik zafiyeti ve yaşam şartlarının zorluğu bu hareketliliğin güvenli ülkelere ve şehirlere doğru göç dalgaları şeklinde ortaya çıkmasına sebep olmuştur. 20’nci yüzyılın başında dünyadaki insanların sadece %16’sı şehirlerde yaşarken, 1950’lerde bu oran %30’a tırmanmıştır. Günümüzde dünya nüfusunun yarısından biraz fazlası (%55) şehirlerde yaşamaktadır2. Birleşmiş Milletlere göre bu oran 2050 yılında %68’e ulaşacaktır3. Türkiye için ise günümüzde %76 olan şehirleşme oranının (83 milyon nüfusun 63 milyonu)4, 2050 yılında %85 olması beklenmektedir5. Metropoller başta olmak üzere şehirlerde yaşanan bu hızlı nüfus artışı, başta ulaşım, enerji, su, sağlık, çevre, eğitim, altyapı, istihdam ve güvenlik gibi hayatın her alanında birçok problemi de beraberinde getirmektedir. Ortaya çıkan bu sorunlar şehirlerde ekonomik ve sosyal hayatı olumsuz yönde etkilediği gibi, buralarda yaşayan insanların yaşam kalitesini de düşürmektedir6.
Bu kentsel sorunların çözülerek, belirsizliklerin ve risklerin yönetilmesi, güvenlik ve emniyetin sağlanması, hayatın kolaylaştırılması ve verimliliğin artırılması için ilave çabalara, yeni yöntemlere ve kaynaklara ihtiyaç duyulmaktadır. Büyük şehirlerde artan sorunlara çözüm bulunmasında, her geçen gün azalan kaynakların verimli bir şekilde kullanılması ve teknolojiden yaşadığımız şehirlerin ihtiyaçlarının karşılanması için faydalanılması kaçınılmaz bir hale gelmektedir. Teknolojinin, geleneksel şehir altyapısıyla entegre olması ve nesnelerin birbirleriyle bağlantılı bir ağ içerisinde çalışması sonucunda, Akıllı Şehirler (Smart Cities) olarak tanımlanan yeni kent konsepti ortaya çıkmıştır7.
“Günümüzde dünya nüfusunun yarısından biraz fazlası (%55) şehirlerde yaşamaktadır.”
Akıllı şehirler konsepti
Akıllı şehirlerin münferit proje bazında ilk uygulaması 1970’lerde Los Angeles şehrinin kentsel büyük veri (big data) projesi olan, Los Angeles’ın “Küme (Cluster) Analizidir”. Bunu takip eden en önemli akıllı şehir projesi ise 1994’te Amsterdam’da sanal bir dijital şehrin yaratılmasıdır. Daha sonra akıllı şehirlerin dünya çapında gelişimini gösteren 2011 yılındaki Barselona Smart City Expo Dünya Kongresi önemli kilometre taşlarından birini oluşturmuştur. Avrupa Parlamentosu 2014 raporunda Akıllı Şehri, “çok paydaşlı, belediye odaklı ortaklık temelinde Bilgi İşlem Teknolojileri tabanlı çözümler ile kamu sorunlarını çözme yaklaşımını benimseyen şehir” olarak tanımlanmıştır8.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığımız tarafından 2019 yılında uygulamaya konulan, 2020-2023 Ulusal Akıllı Şehirler Stratejisi ve Eylem Planı kapsamında ise Akıllı Şehir kavramı, “Paydaşlar arası işbirliği ile hayata geçirilen, yeni teknolojileri ve yenilikçi yaklaşımları kullanan, veri ve uzmanlığa dayalı olarak gerekçelendirilen ve gelecekteki problem ve ihtiyaçları öngörerek hayata değer katan çözümler üreten daha yaşanabilir ve sürdürülebilir şehirler” olarak tanımlanmıştır9.
Basit kamera, iletişim, bilgisayar sistemleri ve internetin entegrasyonu ile yapılan sınırlı akıllı şehir uygulamaları, günümüzde “nesnelerin interneti” (IoT), bulut teknolojileri, yapay zekâ (AI) gibi çağdaş bilgi işlem teknolojileri ile daha karmaşık ve kapsamlı hale gelmiş, birbiriyle haberleşebilen, öğrenebilen, çok fonksiyonlu teknolojiler kullanılarak hayatın her alanında yer almıştır.
Akıllı şehirlerin iki temel ölçütü;
- . Kaynakların etkin kullanıldığı, karbondioksit salınımının azaltıldığı, çevresel etkilerin asgariye indirildiği ve şehir sakinlerinin yaşam standardının iyileştirilebildiği sürdürülebilir bir yapı kurulması,
- İletişim; diğer bir ifade ile bilgi işlem sisteminin anlık veri toplama ve işletim altyapısının daha etkin işlemlere imkân sağladığı, şehir sakinlerine ve yöneticilerine daha ayrıntılı bilgi edinme ve planlama yapma imkânı veren bir altyapıdır.
Avrupa Birliği tarafından bu yaklaşım baz alınarak, akıllı şehirler için altı bileşen gerekli görülmektedir:10
- Akıllı Ulaşım (Smart Mobility): Bu bileşen bilgi ve iletişim teknolojileri destekli entegre ulaşım sistemlerini içermektedir. Öncelikli olarak ise çevre dostu ve özellikle dezavantajlı gruplar için kapsayıcı ulaşım çözümleri getirmeyi amaçlamaktadır. Bu çerçevede gerçek zamanlı trafik bilgisinin üretilip yolcular, sürücüler ve operatörlerle paylaşılması öncelikli konuların başında gelmektedir.
- Akıllı Yaşam (Smart Living): Bilgi ve iletişim teknolojileriyle insanların yaşamları kolaylaştırılmakta ve şehir sakinlerine daha sağlıklı ve güvenilir bir ortam sağlanmaktadır.
- Akıllı Yönetişim (Smart Governance): Bu bileşen kapsamında birlikte çalışabilir bilgi ve iletişim teknolojileri çözümleriyle farklı seviyedeki paydaşlar arasında etkin bir iletişim, kamu yönetiminde şeffaflık ve katılımcı karar alma mekanizmalarının oluşturulması sağlanmaktadır. Ayrıca açık veri politikalarıyla kamu kesimi tarafından üretilen verilerin açık ve ücretsiz bir şekilde tüm ilgililerle paylaşılması, gerek kamu yönetiminde şeffaflığın sağlanması gerekse katma değeri yüksek ürün ve hizmetlerin üretilmesi açısından önemlidir.
- Akıllı Çevre (Smart Environment): Yenilenebilir enerji, akıllı ve mikro şebekeler, akıllı sayaçlar, ileri hava kirliliği izleme sistemleri, çevre dostu binalar ve şehir planlaması, verimli ve akıllı sokak aydınlatmaları, katı atık yönetimi, akıllı su yönetim ve drenaj sistemleri gibi çözümleri kapsamaktadır.
- Akıllı Ekonomi (Smart Economy): Bilgi ve iletişim teknolojileri kullanılarak verimlilik artışı, e-ticaret, ileri üretim ve tedarik sistemleri, akıllı kümelenmeler ve iş ekosistemleri ile yaşayan laboratuvarlar gibi uygulamalar bu bileşen kapsamında değerlendirilmektedir.
- Akıllı Toplum (Smart People): Bu bileşen kapsamında insanların bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanma ve üretme becerilerinin geliştirilerek yaratıcılığı ve inovasyonu özendiren kapsayıcı bir toplum oluşturulması amaçlanmaktadır. Çalışma Bakanlığımızın Akıllı Şehirler Konsepti ise söz konusu bileşenleri, kendi ihtiyaçlarımızı da dikkate alarak, 17 farklı başlık altında ele almakta ve sistemi bütünleşik bir yapı içerisinde işletmektedir11.
Bu bileşenlerin, herhangi bir noktada birbiri ile etkileşim halinde olması nedeniyle, bileşenleri oluşturan sistemlerin de birbiriyle haberleşebilen, verileri ilgili diğer bileşenlerle paylaşabilen ve gerektiğinde farklı bir bileşeni harekete geçirebilen bir bilgi işlem alt yapısı gerektirdiği görülmektedir.
Akıllı bir şehirde yönetim, eğitim, sağlık, kamu güvenliği, emlak, ulaşım ve kamu hizmetleri gibi bir kentin kritik altyapı bileşenlerinin ve hizmetlerinin etkileşimli hale getirilmesi için bilgi ve iletişim teknolojilerini verimli ve etkili bir biçimde kullanılmaktadır. Bu çerçevede yollar, köprüler, tüneller, raylar, metrolar, havaalanları, deniz limanları, iletişim, su, güç ve hatta büyük binalar da dahil olmak üzere tüm kritik altyapılarını izleyen ve bütünleştiren, kaynaklarını daha iyi optimize eden, önleyici bakım planını yapabilen ve güvenliğini temin edebilen sistemler ile bütünleştirilebilmektedir12.
Söz konusu bileşenlerin müstakil faaliyetlerini hassasiyetle sürdürebilmeleri, karşılıklı etkileşimlerini sağlayabilmeleri için en önemli ve temel sistemlerden biri şehir izleme sistemleridir.
Çok çeşitli dijital, analog, optik, termal ve elektronik sensörlerden oluşan Şehir İzleme Sistemleri günümüzde hayatımızın ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir.
Şehir İzleme Sistemleri
Son on yılda akıllı şehirlere artan ilgi, sosyal hizmetlerin birbiriyle entegrasyonu ve optimizasyonu ihtiyacı doğrultusunda, akıllı şehirlerin bileşenlerini oluşturan teknolojik altyapı sistemlerine olan talep de artmıştır. Araştırmalara göre, küresel Akıllı Şehirler Pazarının, 2019-2026 arasında, ABD doları bazında %358 büyüyerek, sektörde %13’lük bir karlılık yaratması beklenmektedir (2019: 83,10 Milyar ABD Doları, 2026: 297,7 Milyar ABD Doları)13.
Dünyada akıllı şehirleşmenin yaygınlaşmasına paralel olarak, kamu güvenliği ve emniyetine ilişkin artan endişeler, şehir izleme sistemleri ve bunların en önemli teknolojilerinden biri olan IP kameralar ve video yönetim sistemlerinin yaygınlaşmasını sağlamıştır.Bu çerçevede, küresel video gözetleme pazarının 2020-2025 arasında 45,5 milyar ABD dolarından 74,6 milyar ABD dolarına ulaşması beklenmektedir. Küresel video gözetleme pazarının 2025 yılında ulaşması tahmin edilen bu rakam 2016’nın neredeyse üç katından daha büyüktür14.
Günümüzde dünya üzerinde fiilen kullanılmakta olan 770 milyon kapalı devre televizyon izleme kamerası (CCTV) bulunmaktadır. Bunlardan 560 milyon adedi Çin Halk Cumhuriyeti’ndeki şehir izleme sistemlerindedir. 2021 yılı sonuna kadar dünyadaki muhtelif şehirlere 1 milyardan fazla güvenlik kamerası daha tesis edilmiş olacaktır. 1.000 kişi başına düşen kamera sayısına göre dünyada en çok izlenen 20 şehirden 16’sı Çin’dedir. En çok izlenen 20 şehir arasında, Çin dışındaki ülkelerde bulunan diğer dört şehir ise Londra, Indore, Haydarabad ve Delhidir (sırasıyla 3.,4.,12.,16.)15.
Mil kare başına kamera sayısına göre, dünyada en çok izlenen 20 şehirden 11’i yine Çin’de bulunmaktadır. Burada ilk 20 içinde yer alan Çin dışındaki diğer ülkelerdeki şehirler Delhi, Londra, Chennai (Madras), Singapur, Seul, Moskova, New York, Mumbai ve Mexico City’dir. Delhi, Londra ve Chennai’de, herhangi bir Çin kentinden daha fazla mil kare başına kamera bulunmaktadır.
Görüldüğü üzere dijital çağda, CCTV izleme sistemlerinin yaygınlığı ve etkinliği her geçen gün artmaktadır. Kameraların yetenek ve kaliteleri yükselirken, fiyatları ucuzlamakta, böylelikle bilgiye erişim kolaylaşarak kullanım alanları genişlemektedir.
Her ne kadar mahremiyet ve hareket özgürlüğü haklarımızın kısıtlandığı yönünde karşıt görüşler olsa da CCTV izleme sistemlerinin artan yaygınlığı ve yetenekleri toplumu daha güvenli ve daha verimli hale getirebilmektedir.
Yüz tanıma teknolojisine sahip, analiz edebilen, öğrenebilen, siber müdahalelere karşı korumalı, akıllı, veri güvenliğine sahip, çoklu sensörlerle her hava şartında algılama yeteneği olan, diğer sistemlerle haberleşebilen, güvenilir ve sağlam kamera sistemlerinin gelişmesiyle, kapalı devre televizyon sistemleri Şehir İzleme Sistemlerinin en temel ünitelerinden biri haline gelmiştir.
Günümüzde, kablosuz, yüksek çözünürlükteki kamera sistemleri, gece görüşlü kameralar, termal kamera ya da kızılötesi kamera teknolojileri sayesinde toplumun can ve mal güvenliğini tehdit ederek, toplumun huzurunu bozan kişilerin tespiti ve yakalanmasında ve yasa dışı olayların caydırılması ve önlenmesinde kolluk kuvvetlerine ciddi katkılar sağlamaktadır16. Örneğin İstanbul gibi mega bir şehirde, izleme sistemlerinin kurulması sonrasında suç oranlarında %60 oranında bir azalma olduğu tespit edilmiştir17.
Bugün kapalı devre televizyon kameraları (CCTV), suç önlemeden trafik izlemeye, hastanelerden okullara, alışveriş merkezlerinden liman ve havaalanlarına ve evlerden, insanlar için uygun olmayan ortamlarda endüstriyel operasyonları gözlemlemeye kadar birçok amaca hizmet etmektedir.
Bu çerçevede, modern şehir izleme sistemleri, akıllı yazılımlar ve yeni teknoloji entegrasyonu ile18;
- Şehre giriş ve çıkış yapan araç bilgileri, saat, plaka numarası ve şerit detayına varıncaya kadar kayıt ve kontrolü,
- Kaza, kuyruk, ters istikamette seyir, trafik kuralları ihlallerinin tespiti,
- İhbarların takibi,
- Araç park alanlarının izleme, kontrol ve yönetimi,
- Kişilerin davranışlarının algılaması ve tanımlaması,
- Potansiyel bir tehlike durumunda ihbar alarmının tetiklenerek, görüntü, izleme merkezlerinde otomatik olarak önceliklendirilmesi,
- Toplanma (nümayiş), sıra olma, ters yönde veya şüpheli gezinme, yetkisiz giriş, bekleme yapan şüpheli araç tanımlaması,
- İstiap haddi aşımlarının (belirlenen limit üzeri kalabalık oluşumu) tespiti,
- Araç takip sistemine tabi araçların takibi,
- Harita entegrasyonu,
- Video kayıtlarının eşzamanlı otomatik analizi,
- Nesnelerin boyut/hız özelliklerine göre tanımlanması,
- Cinsiyet, yaş, kişisel özellikler de dahil biyometrik analiz,
- İhtiyaca göre belirlenen sınırlı alanlara yönelik ihlallerinin tespit ve takibi,
- Kişilerin ve mekanların ısı takip ve analizleri,
- Hastaneler, klinikler, evlerinde bulunan hasta ve yaşlılar ile sokak ve parklarda düşen ve yaralanan insanların takibi,
- Yangın, duman, sızıntı, taşıntı ve su baskınlarını algılama,
- Kayıp bagaj, sahipsiz cisim ve malzeme tespiti,
- Müze, sanat ve tarihi eser izleme
- Evlerin, işyerlerinin ve resmî kurumların güvenlik izlemeleri,
- Okulların ve çocukların güvenlik ve emniyetlerine ait izlemeler,
- Çevre kirliliği yaratan çöp, akıntı, duman gibi her türlü kirletici ve kirliliğin takibi,
- İş sağlığı ve güvenliğine yönelik izlemeler,
- Hava durumu ve meteoroloji izlemeleri,
- Toplu ulaşım vasıtaları ve istasyonlarının gözetlenmesi,
- Alışveriş merkezleri ve marketlerde yoğun/seyrek kullanılan bölgelerin tespiti,
- Stok yönetimi gibi günlük hayatımızın çok çeşitli alanlarında gözetleme, izleme ve ikaz yapılabilmesi mümkün olmaktadır.
Şehir izleme sistemlerinin belirtilen söz konusu yeteneklerinin, bu altyapıya uygun bir organizasyon ile yönetilmesi sonucunda;
- Her türlü suça ve potansiyel suçlulara karşı caydırıcılık tesis edilebilecek,
- Akıllı sistemlerin davranış analizleri sonucunda suç oluşmadan ön alıcı tedbirlerin uygulanması ve önlenmesi mümkün olabilecek,
- Suçluların izlenmesi ve yakalanmasına, şüpheli ve kayıp paketlerin tespitine katkı sağlanabilecek,
- Trafikteki ihlallerin tespitinde ve sorunların çözümünde katkı, zaman ve kaynak tasarrufu sağlanabilecek,
- İş sağlığı ve güvenliği problemlerinde ve günlük hayatta karşılaşılan münferit kazalarda tespit ve reaksiyon süresi kısaltılabilecek,
- Hasta ve yaşlıların sağlık durumları takip edilebilecek ve toplu mekanlarda şahısların ısı analizleri yapılarak olası bir salgına karşı ön alınabilecek,
- Toplu ulaşım vasıtaları ve istasyonlarında kişisel ve toplumsal emniyet ve güvenlik konularında riskler kontrol edilebilecek,
- Yangın, su baskını, çevre kirliliği gibi sorunlarda zarar büyümeden müdahale mümkün olabilecek,
- Meteorolojik olayların olumsuz etkilerine karşı erken ihbar tesis edilebilecek,
- Okullarda öğrencilerin takip, kontrol, güvenlik ve emniyeti güvenilir bir şekilde sağlanabilecek,
- Video analizlerinin değerlendirilmesinden pazarlama ve stok kontrolü sahalarında faydalanılabilecek,
- Akıllı sistemlerin otonom çalışma, derin öğrenme, yapay zekâ ve analiz özelliklerinden istifadeyle zaman ve insan gücü tasarrufu sağlanabilecektir.
Sonuç
Sonuç olarak, hızlı şehirleşme trendi, kırsal bölgelerden şehirlere göç, küreselleşme sürecinin şehirler üzerindeki etkisi ile oluşan şehirsel sorunların çözümünde akıllı teknolojilerin kullanılması, günümüzdeki en popüler şehircilik uygulamaları olarak hayatımızın her alanına girmiş bulunmaktadır. Başta şehir izleme sistemleri olmak üzere, şehir yönetiminde akıllı şehir uygulamaları, belirsizlik ve riskleri en aza indirerek bir yandan güvenlik ve emniyetimizi artırırken, diğer yandan yaşamlarımızı kolaylaştırarak hayat kalitemizi yükseltmektedir.
Teknolojinin baş döndürücü bir hızla gelişmesinin, şehirlerdeki altyapıları, hizmetleri ve günlük yaşamlarımızı da süratle değiştirmesinin kaçınılmaz olduğu anlaşılmaktadır. İnsan odaklı bu değişimlerin sonucunda tıpkı şehirler gibi insan, toplum, kültür ve medeniyetlerinde gelişerek değişeceği ve şehirlerin gelecekte daha güvenli, emniyetli, kontrollü ve düzenli bir yapıya evirileceği değerlendirilmektedir.
1 https://en.wikipedia.org/wiki/Projections_of_population_growth
2 https://globalriskreview.com/urbanization-economic-miracle-or-public-health-disaster/
3 https://www.un.org/development/desa/en/news/population/2018-revision-of-world-urbanizationprospects.html
4 https://www.macrotrends.net/countries/TUR/turkey/urban-population
5 https://pardee.du.edu/sites/default/files/Turner%20Sara_Turkey2050.pdf
6 Teknoloji ve Kent Yaşamında Dönüşüm: Akıllı Kentler, Erhan ÖRSELLİ, Can AKBAY, Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi Yıl: 2019, Cilt: 2, Sayı: 1, ss.228-241, https://doi.org/10.33712/mana.544549
7 https://afyonluoglu.org/PublicWebFiles/Reports-TR/Akademi/2018-Ozgur%20Alp_Ak%C4%B1ll%C4%B1%20%C5%9Fehirlerde%20siber%20g%C3%BCvenlik.pdf
8 https://www.akillisehirler.gov.tr/akilli-sehir-nedir/
9 Akıllı Şehirler, Değişen Şehir Yönetimi ve Türkiye, Baki LALEOĞLU
10 https://setav.org/assets/uploads/2021/01/R179.pdf
11 https://webdosya.csb.gov.tr/db/cbs/menu/akillisehirler-kitap_20190311022214_20190313032959.pdf
12 https://www.ituvakif.org.tr/dergi/sayi_77.pdf
13 https://www.globenewswire.com/en/news-release/2021/02/19/2178819/0/en/DevelopmentGrowth-in-Global-Smart-Cities-Market-Size-Share-Will-Reach-to-USD-297-7-Billion-By-2026-Facts-Factors.html
14 https://www.statista.com/statistics/864838/video-surveillance-market-size-worldwide/
15 https://www.comparitech.com/vpn-privacy/the-worlds-most-surveilled-cities/
16 https://www.gazitek.com.tr/sehir-izleme.html
17 http://www.nrj.com.tr/sehir-izleme-sistemleri-mobese/
18 https://www.pro-line.com.tr/tr/Solutions/Infrastructure-and-Security/Pages/centralized-city-management.aspx
Related Post
Submit a Review