Yangın algılama ve uyarı sistemleri, duman kontrol ve tahliye fonksiyonları
Duman, yangında meydana gelen can kaybının en önemli sebebini oluşturmaktadır. İçindeki zehirli maddeler ve gazlar doğrudan hayatı tehdit etmekte, bünyesindeki diğer katı ve sıvı taneciklerde göz, solunum yolları gibi organlara ciddi zararlar vermektedir. Duman sebebiyle görüş mesafesinin azalmasıyla birlikte panik hali artmakta, dumana maruz kalınan süre uzamakta, özellikle yüksek ve yaygın binalarda tahliye süresinin uzaması sebebiyle hayati tehlike oluşabilmektedir.Bütün hacmin dumanla kaplanması halinde ise,görüş mesafesi söndürme ekiplerinin müdahalesini kısıtlayabilmekte ya da imkansız kılacak kadar azalmasına neden olabilmektedir. Yangın durumunda duman ve sıcak gazların yapı içindeki hareketini ya da yayılımını denetlemek için duman kontrol önlemleri alınmaktadır. Dumanın yapının dışına kendiliğinden çıkması ya da mekanik yolla zorlamalı olarak atılması ile duman tahliyesi yapılmaktadır. Duman kontrol ve basınçlandırma sistemleri; binada bulunanlara zarar vermeyecek ve paniğe neden olmayacak şekilde, yangınla mücadele stratejisi gereği insanların emniyetli bir şekilde binayı boşaltmasını sağlayan sistemlerdir. Yukarıda önemi vurgulanan duman kontrolü konusu, çeşitli çözüm yöntemlerini kapsamaktadır. Bunlar hacmin bölümlere ayrılması, dumanın seyreltilmesi, ortama taze hava verilmesi, basınçlandırılması ve sıcak gazların tahliyesi şeklinde sayılabilir. Günümüzde yangın algılama sistemleri, binaların ve teknolojinin gelişmesine paralel olarak sadece algılama ve uyarı yapan sistemlerin dışına çıkarak diğer sistemlerle de aktif bir şekilde bağlantılı çalışma mecburiyetindedir. Yangın algılama ve uyarı sistemleri; yangın gelişim evreleri göz önünde bulundurularak yangınla mücadele stratejisi gereği insanların güvenli tahliyesi için gerekli olan zamanın sağlanması, öngörülen sürelerde insanların uyarılması ve tesis sorumlularının bilgilendirilerek tahliye kararlarının verilmesi, prosese bağlı olarak işletme sürekliliği ve mal korumaya yönelik tedbirlerin alınması, prosesin durdurulması, söndürme sistemlerinin devreye sokulması vb. fonksiyonlarını yerine getirecek şekilde tasarlanmalıdır.
Yangın algılama ve uyarı sistemleri, duman kontrol senaryosu gereği ilgili sistemlere başlatma ya da durdurma sinyalleri göndermektedir, duman kontrolü ve basınçlandırma ile ilgili sistemlerin durum bilgilerini izlemektedir.
– Basınçlandırma fanları
– Duman tahliye fanları
– Duman atma pencereleri
– Motorlu duman/yangın damperleri
– Havalandırma sistemleri
– Klima cihazlar
– Taze hava üfleme ve egzoz fanları
– Motorlu damperler
Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik 2015, Madde 80 – Duman kontrol ve basınçlandırma sistemleri kontrol ve izleme başlığında ”Bir binada duman kontrol ve basınçlandırma sistemleri kurulması hâlinde, bu sistemler ile ilgili arıza ve konum değiştirme sinyalleri ayrı bir bölgesel izleme panelinde veya yangın kontrol panelinde ayrı bölgesel durum ve arıza göstergeleri oluşturarak izlenir ve kontrol edilir. Duman kontrol ve basınçlandırma sistemlerinin el ile kontrolleri ayrı bir kontrol panelinden yapılabileceği gibi, yukarıda belirtilen izleme panelleri ile birleştirilerek yangın alarm sistemi bünyesinde de gerçekleştirilebilir.“ denilmektedir. Bu yazımızda Türkiye Yangından Korunma Yönetmeliği’nde belirtildiği şekilde, yangın algılama ve uyarı sistemleri ile ilişiği bulunan kontrol fonksiyonları hakkında kısaca bilgiler verilmeye çalışılmıştır.
Basınçlandırma sistemleri
Dumandan korunma amaçlı basınçlandırma sistemleri, dumanın kaçış ve kurtarma güzergahlarına nüfuz etmesini önleme prensibine dayalıdır. Basınçlandırma sistemleri, kaçış yollarındaki iç hava basıncını yapının diğer mekânlarındaki basınca göre daha yüksek tutarak, dumanın kaçış yollarına sızıntısını önlemek amacıyla kullanılır.
Duman atma fanları
Yangın anında dumanı dışarı atmak, hapsetmek, duman yayılımını engellemek amacı ile kullanılırlar. En kötü durumda insanlara çömelince nefes alabilecekleri kadar bir temiz hava sahası kazandırmak için kullanılırlar.
Duman atma pencereleri
Yangın halinde yükselen dumanı binanın dışına çıkarmak için kullanılan sistemlerdir. Yangın sisteminden kontrol edilebilirler.
Klima cihazları
Dumanın yayılmasını bertaraf etmek ve duman tahliyesi veya basınçlı duman koruma sistemleri için destek sağlamak üzere basınç farklarının aktif olarak kontrol edilmesine havalandırma sistemi de uygundur. Özellikle açık konstrüksiyonlu büyük binalarda, havalandırma sistemleri, sürekli olarak, binlerce metreküp havanın belirli yönlerde akışını sağlar. Bir yangın durumunda, genellikle bu akış şartlarının tersine çevrilmesi gereklidir ve havalandırma sistemleri de bu açıdan özellikle faydalı olmaktadır. Asıl amaçları olmasa da yangın anında duman kontrolü için yardımcı olarak kullanılabilirler.Üfleme fanları, egzoz fanları ve tamburları-karışım üniteleri vardır. Üfleme fanları pozitif basınç yaratmak, taze hava girişi sağlamak için, egzoz fanları negatif basınç yaratmak ve duman atmak için kullanılabilirler.
Damperler
Yangın bölmelerinin bütünlüğünün sağlanabilmesi için HVAC kanallarının yangın bariyerini kırdıkları her noktada dampere gereksinim duyulmaktadır. Kanallarda kullanılan yangın damperleri, alev ve dumanın yayılmasını önlemek üzere ideal bir yöntemdir.
Yapıları itibarı ile iki tip damper çeşidi vardır.
Motorlu damperler: Kendi üzerlerinde motorları olan, elektrik verilerek kontrol edilen damperlerdir. Çoğunun üzerinde eriyen telli koruması da mevcuttur. Yangın sisteminden izlenebilir ve kontrol edilebilirler.
Eriyen telli damperler: Sabit bir sıcaklık değerinde bir telin eriyip kopması ile kapanan veya açılan elektrikle kontrol edilmeyen damperlerdir. Yangın sisteminden izlenebilirler.
Jet-Fanlar
Türkiye’de Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik (2015) Madde 60’a göre eğer bir otopark kapalı sınıfına dahil edilebiliyor ve toplam alanı 2000 m² ‘nin üzerinde ise mekanik havalandırma sistemi yapılması şartı oluşmaktadır.Yangın algılama ve uyarı sistemleri otopark duman senaryosu gereği, eğer jetfan sistemi var ise duman tahliye zonu bazında, duman tahliye fan ve damperleri var ise cihaz bazında kontrol ve izleme fonksiyonlarını yerine getirir.
