Işın tipi duman dedektörleri – BEAM
Beam dedektöler; endüstriyel depo, üretim alanları, fabrikalar, enerji üretim tesisleri, fuar ve sergi alanları, konferans salonları, alışveriş merkezlerindeki atrium ve foodcourd alanları, spor salonları, hava limanları, uçak hangarları, müze ve tarihi yapılar gibi, dumanın algılanmadan önce geniş bir alana yayıldığı yüksek tavanlı ve geniş mekanlarda kullanılmak üzere tasarlanmış duman algılama sistemidir.
Çalışma prensibi
- Işın tipi duman dedektörü, alıcı ve vericiden oluşmaktadır. Çalışma prensibi olarak, vericiden çıkan kızılötesi ışığın engellenmesi prensibine dayanmaktadır.
- Alıcı, sistemin kurulum aşamasında üzerine düşen ışık miktarını referans almaktadır. Çalışma durumunda alıcı, ışık miktarındaki azalmayı sürekli referans değerle karşılaştırarak ışığın engellenme yüzdesini bulur.
- Vericiden çıkan kızılötesi ışın normalde hiçbir engele takılmadan alıcı üzerine düşer. Yangın esnasında çıkan dumanın, alıcı üzerine düşen ışın miktarını azaltması sonucunda dedektör yangın alarmı verir.
- Alarm eşiği üreticiye göre değişmekle birlikte 12%, 25%, 35%, and 50% gibi farklı alarm seviyelerinde hassasiyet ayarı yapılabilmektedir.
- Alıcı ile verici arasındaki mesafe üretici sınırlarına göre değişiklik göstermektedir. (Genel olarak 5-100 m)
- EN 54-14 tarafından izin verilen maksimum uygulama tavan yüksekliği 25 m’dir.(Yarı kota 2.dedektör)
Hacimsel görüntüleme metodu ile çalışan ışın tipi duman dedektörler, standart ışın tipi duman dedektörden farklı olarak IR’nin yanısıra UV ışınını da kullanır. Emitter (verici) UV/IR ışık veren bir LED.
Imager (alıcı) Lens ile ışığı üzerinde toplayan bir CMOS devresi. UV/IR çalışma prensibi: UV ışını hem büyük hem küçük partiküllerden etkilenir.
IR ışını genellikle büyük partiküllerden etkilenir.
Alıcıya ulaşan UV ışını miktarı IR’ye oranla daha fazla azalıyorsa ortamda küçük partikül (muhtemelen duman) vardır. Alarm oluşur.
Alıcıya ulaşan hem UV ışını hem de IR ışını miktarı azalıyorsa ortamda büyük partikül (muhtemelen toz) vardır. Hata oluşur. Alıcıya hem UV hem de IR ışını ulaşmazsa hata oluşur. (Vinç vb. cisimlerin girmesi durumu ya da verici arızası)
- Açık alanlarda ve yüksek tavanlı alanlarda yangının duman etkisi noktasal dedektörler ile algılanabilir.(11 m ye kadar.)
- Bu mekanlarda çok sayıda dedektör için kablo tesisatının yapılmasının zorluğu, cihazlarının montaj zorluğu ve sonrasında test, temizlik ve bakım ile ilgili işletme sorunları ortaya çıkabilmektedir. Birçok noktasal dedektör ile yapılacak algılama yerine, ışın tipi tek bir dedektör ile koruma yapılabilmektedir.
Nüfus artışına ve tüketim alışkanlıklarındaki değişime paralel olarak mal ve hizmet üretim kapasitesi her geçen gün artmaktadır. Bu durum; daha geniş alanlarda üretim ve depolama yapan proseslerin kurulması, satış ve pazarlama alanında alışveriş merkezleri gibi büyük yapıların ortaya çıkması, hizmet üzerine daha komplike tesislerin kurulması gibi talepleri ortaya çıkarmıştır. Başta can güvenliği olmak üzere yatırımı koruma ve devamlılık olgusunun oldukça önemli olduğu bu gibi yapılarda, muhtelif sebeplerden ötürü ortaya çıkabilecek bir yangın riski her zaman göz önünde bulundurulması gereken bir durumdur.
Yangın algılama sistemleri tasarım standardı EN 54-14’e göre noktasal bir dedektör için izin verilen maksimum çalışma yüksekliği 11 metredir. Işın tipi duman dedektörleri için ise bu değer, tavan yüksekliğinin yarısına da dedektör yerleştirmek kaydıyla 25 metredir. Günümüzdeki endüstriyel ve ticari amaçlı tesislerde bu değerlerler sıklıkla aşılır olmuştur. Çoğu zaman tavanın yarı yüksekliğine dedektör yerleştirmek de mümkün olmamaktadır. Gün geçtikte bu gibi tesislerde klasik yangın algılama sistemleri yerine, ortam şartlarına göre hassasiyetin ayarlayabilen ve çalışma şartlarına göre duman algılama standartlarının değişimine imkân tanıyan, çok hassas ve erken algılama yapan, servis ve bakım maliyetleri düşük aktif hava çekmeli duman dedektörleri tercih edilmektedir. Aktif hava çekmeli dedektörler, noktasal ya da ışın tipi dedektörlerin aksine dumanın kendisine ulaşmasını beklemekyerine ortamdan sürekli hava çekerek örnek alan “aktif” cihazlardır. Noktasal ya da ışın tipi dedektörler gibi dumanın birikmesini sağlayacak yatay bir yüzeye (tavan vb.) ihtiyaç duymazlar. Bu özellikleri sayesinde istenilen her yükseklikte çoklu algılama yapabilirler. Ayrıca noktasal ve ışın tipi dedektörlere kıyasla çok geniş bir hassasiyet aralığına sahiptirler. Örneğin bir aktif hava çekmeli duman dedektörü, mikro işlemci üretimi yapan ultra temiz bir tesiste de, dizel forkliftlerin girip çıktığı bir depoda da kullanılabilir.
Çalışma prensibi:
Algılama yapılacak bölgede belirli bir düzen çerçevesince örnekleme boruları yatay ya da dikey olarak döşenir ve boruların bir ucu cihaza girilir. Bu boruların üzerine uygun görülen noktalarda delikler açılır. Cihaz, içindeki fan sayesinde bu örnekleme noktalarından hava emer.
Her bir borudan gelen hava miktarı cihaza girer girmez sensörler yardımıyla ölçülür. (Hava miktarının gerekenden fazla olması boru tesisatındaki bir çatlağın ya da kopmanın işaretidir. Az olması ise tıkanma anlamına gelir.)
Emilen hava, bu ölçümden sonra havadaki büyük partikülleri tutan bir filtreden geçerek dedektör hücresine ulaşır.
Buraya gelen hava lazer ışını ile taranır. Eğer havada duman partikülü yoksa ışın hücre duvarında sönümlenir. Eğer duman partikülü varsa partikül üzerine düşen ışık ile aydınlanır. İçbükey yansıtıcı bu ışığı toplayıp ışığa duyarlı hücre üzerine düşürür. Bu hücre ışığı elektriksel bir değere dönüştürür.
Böylelikle algılama yapılmış olur.
Standartlar:
Aktif hava çekmeli duman dedektörlerinin planlama, tasarım, montaj, işletmeye alma, kullanım ve bakım esasları aşağıdaki standart ve kodlar tarafından belirlenir.
Avrupa normları
- En54-20 Fire Detectionand Fire Alarm Systems – Part 20: Aspiratingsmokedetectors (EN54-20); thestandardfortheinstallation of ASD systems in Europe
Amerikan normları
- National Fire Alarm andSignalingCode (NFPA 72)
- Standard fortheProtection of Information TechnologyEquipment (NFPA 75)
- Standard forthe Fire Protection of TelecommunicationsFacilities (NFPA 76)
Işın tipi duman dedektörleri-BEAM
Beam dedektöler; endüstriyel depo, üretim alanları, fabrikalar, enerji üretim tesisleri, fuar ve sergi alanları, konferans salonları, alışveriş merkezlerindeki atrium ve foodcourd alanları, spor salonları, hava limanları, uçak hangarları, müze ve tarihi yapılar gibi, dumanın algılanmadan önce geniş bir alana yayıldığı yüksek tavanlı ve geniş mekanlarda kullanılmak üzere tasarlanmış duman algılama sistemidir.
Alıcılı, Vericili Reflektörlü Motorlu+Reflektörlü Bir Alıcı + Birden Fazla Verici
Çalışma prensibi
Işın tipi duman dedektörü, alıcı ve vericiden oluşmaktadır. Çalışma prensibi olarak, vericiden çıkan kızılötesi ışığın engellenmesi prensibine dayanmaktadır.
Alıcı, sistemin kurulum aşamasında üzerine düşen ışık miktarını referans almaktadır. Çalışma durumunda alıcı, ışık miktarındaki azalmayı sürekli referans değerle karşılaştırarak ışığın engellenme yüzdesini bulur.
Vericiden çıkan kızılötesi ışın normalde hiçbir engele takılmadan alıcı üzerine düşer. Yangın esnasında çıkan dumanın, alıcı üzerine düşen ışın miktarını azaltması sonucunda dedektör yangın alarmı verir.
Alarm eşiği üreticiye göre değişmekle birlikte 12%, 25%, 35%, and 50% gibi farklı alarm seviyelerinde hassasiyet ayarı yapılabilmektedir.
Alıcı ve verici arasındaki mesafe üretici sınırlarına göre değişiklik göstermektedir.(5-100 metre arası)
OSID beam dedektörleri
OSID duman dedektörü ışın tipi duman dedektörlerinden farklı olarak hem IR+UV çift dalga boyu kullanmakta hem de video imaging teknolojisi ile CMOS sensörü üzerinden hacimsel görüntüleme metodu ile dumanı algılamaktadır.
OSID, kameralarda da kullanılan CMOS görüntüleme sensörüyle standart ışın tipi duman dedektörlerin sağlayamadığı üç boyutlu algılama yapabilmekte ve çok kararlı bir performans sunmaktadır.
Hacimsel görüntüleme metodu kullandığından Imager ile Emitter in tek bir hizada olmasına gerek yoktur. Bu sayede binada oluşabilecek vibrasyon v.b. sebeplerle alıcı veya verici konumundaki değişimler sistemin çalışmasını etkilemez, hatalı uyarılar oluşturmamaktadır.
Işın tipi duman dedektörleri bir çizgi şeklinde IR ışık azalmasına bakarak duman algılaması yapmaktadır. Özellikle bu sebeple toz partikülleri, yansıma veya alıcı-verici arasına cisim girmesi sebepleriyle hatalı alarm bilgileri sıklıkla karşılaşılmaktadır. OSID duman dedektörlerinde ise IR+UV çift dalga boyu kullanılarak algılama yapılmaktadır. IR ve UV dalga boylarında iki farklı ışınla yapılan lineer duman algılaması, duman partiküllerini toz parçacıklarından ve daha büyük kütlelerden ayırt ederek pratikte hatalı alarmları ortadan kaldırmaktadır.
OSID, normal ışın dedektörlerinden çok daha hızlı ve kolay montaj ve ayarlama özellikleri sunmaktadır.
Çalışma prensibi
Alıcıya ulaşan UV ışını miktarı IR’ye oranla daha fazla azalıyorsa ortamda küçük partikül (muhtemelen duman) vardır. Alarm oluşur.
Alıcıya ulaşan hem UV ışını hem de IR ışını miktarı azalıyorsa ortamda büyük partikül (muhtemelen toz) vardır. Hata oluşur.
Alıcıya hem UV hem de IR ışını ulaşmazsa hata oluşur. (Vinç vb. cisimlerin girmesi durumu ya da verici arızası)
Emitter-UV/IR ışık veren bir LED Imager-Lens ile ışığı üzerinde toplayan bir CMOS devresi
Alev dedektörleri
Alevli yangın riski bulunan ve korunan alanla doğrudan açık görüş hattı olan üretim prosesi, hammadde ihtiva eden depolarda alev dedektörleri kullanılmaktadır. Alevler belirmeden önce çok miktarda duman oluşması halinde yangında oluşan mor ötesi ışıma(IR), detektöre ulaşmayabilir. Ayrıca imalat prosesi ve diğer proseslerin oluşturduğu radyasyonun alev dedektörlerinde hatalı alarm riski oluşturma riski göz önünde bulundurulmalıdır. Harici üretim alanlarında kullanılacak alev dedektörleri için harici ortam şartlarına uygun(IP-67), Güneş ışınlarından etkilenmeyen, alev algılama özelliği yüksek teknolojiye sahip olması gerekmektedir.
